Staand tussen de koeienvlaaien in een kruidenrijk weiland toont de bevlogen eigenaar van Burgerboerderij De Patrijs in de buurt van Lochem ons een topografische kaart van 40 jaar geleden en vergelijkt deze met een recente kaart van hetzelfde gebied. De gevolgen van de schaalvergroting in de landbouw zijn voor iedereen duidelijk te zien.
Woensdag 17 mei vertrokken we al vroeg met 17 personen verdeeld over twee Volkswagenbusjes en een e-auto vanaf de Belgische barak. Het streven voor onze jaarlijkse excursie is om een locatie te bezoeken waar aandacht wordt besteed aan bio-diversiteit, duurzaamheid en vormen van landschapsontwikkeling waardoor we onze ideeën over ons voedselbos kunnen aanscherpen. Al na twee minuten blijkt dat elke chauffeur een andere route volgt. (Je hoort weleens zeggen dat de vrijwilligers van het voedselbos een eigengereid volkje vormen).
Toch zijn we allemaal op tijd om onder een fris ochtendzonnetje te luisteren naar het verhaal van Johannes Regelink. Drie jaar geleden verkocht hij zijn ecologisch adviesbureau en richtte zich op de overname van een veeteeltbedrijf wetende dat ons landbouwsysteem in de knel is gekomen en dat hij daar een omslag in wil maken. In november 2022 koopt hij van een ouder echtpaar hun gangbare veeteeltbedrijf met 70 koeien en 55 ha. Hier, op De Patrijs, werkt hij met een aantal medewerkers aan het opzetten van een agro-ecologisch bedrijf dat producten levert aan mensen uit de omgeving. Tijdens zijn rondleiding laat Johannes een paar keer het begrip 'transitiepijn' vallen. Transitiepijn is zijn gevoel bij de keuzes die hij als idealist wil maken maar die beperkt worden door de financiële armslag waarmee hij als realist rekening moet houden. Zijn ideaal is een gesloten bedrijfskringloop: grondgebonden met ongeveer 1 koe per hectare zonder gebruik van bestrijdingsmiddelen en kunstmest, geen onnodige vervoersbewegingen en met zoveel mogelijk gebruik van reststromen voor het krachtvoer. Wanneer we bij een geopende kuilbult staan, laat Johannes ons ruiken en voelen aan het product dat hij met een onafhankelijke voeradviseur, dus vooral niet gebonden aan een grote veevoederfabriek, heeft ontwikkeld.
Naast de koeienstal staat een tweede inkomstenbron, de nieuwe kaasmakerij. Verder voorziet De Patrijs vijf verslokalen in de omgeving, die 24/7 geopend zijn, van verse streekproducten. Burgers kunnen zich verbinden aan De Patrijs door lid te worden van de Burgerboerderij of door mede-eigenaar te worden binnen een coöperatie. Aan het einde van de rondleiding wensen we Johannes minder transitiepijn en meer werkplezier. Dat zal vast goed komen!
We rijden verder naar ons volgende doel. Geloof het of niet: al bij de eerste afslag gaan er twee auto’s linksaf en nummer drie gaat rechtsaf! Wat is dat toch? In Berg en Dal bij Nijmegen pikken we Jaap Dirkmaat op. Jaap Dirkmaat, bekend van de Stichting Das & Boom, is directeur van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap (VNC). Hij zal ons een rondleiding door de Ooijpolder geven. De Ooijpolder is een succesvol voorbeeld van de introductie door de VNC van het ‘Deltaplan voor het landschap’ waarmee agrarisch landschap in ere hersteld wordt na een ingrijpende ruilverkaveling door het opnieuw in te richten en duurzaam te onderhouden. Zodra Jaap ingestapt is, vult het hele busje zich met zijn persoonlijkheid. Zijn bassende stem en directief taalgebruik laten de chauffeur weinig keuze: hier links! Daar rechts! Nu stoppen! Eén van de vrijwilligers maakt telefonisch contact met het andere busje, het mobieltje gaat op speaker en zo kan Jaap Dirkmaat twee busjes bedienen. Bij elke sloot, bij elke boerderij, bij elk bosje heeft hij een gekruid verhaal. Wanneer hij ondertussen zelf een telefoontje krijgt over een aangereden das horen we wat de juiste behandelmethode is. Het ongelukkige dier zal het gaan redden.
Jaap Dirkmaat vertelt ons over de succesfactoren die de Ooijpolder een nieuw gezicht gaven: eerst het geld, dan de planning en de contracten, vervolgens de uitvoering. Het (subsidie)geld kwam vanuit veel verschillende organisaties. Met de boeren is een gegarandeerde overeenkomst voor 30 jaar aangegaan zodat zij duidelijkheid hebben over aanschaf-, inrichtings- en beheerkosten. Ze ontvangen een concurrerende prijs om het landschap goed en duurzaam te beheren. Het plan heeft ook een gunstige uitwerking op flora en fauna en er kwam zo’n 12 kilometer wandelpad bij. In 5 jaar tijd is alles door boeren en anderen in praktijk gebracht. Ruim 45 kilometer aan landschapselementen in de vorm van knipheggen, struweelhagen, knotbomen, bloemrijke slootranden, graskruidenstroken en plasdrasoevers zijn nieuw aangelegd.
Van tijd tot tijd zetten we de auto’s aan de kant en maken een wandelingetje over akkerpaden omzoomd door brede heggen. Het ruikt er naar gras en bloemen! Even snel als hij gekomen is, verdwijnt Jaap Dirkmaat naar een volgende afspraak.
Wij rijden naar onze laatste bestemming voor een afsluitend drankje en stellen de navigatie in op de Philadelphia-locatie bij het fietsveer aan de IJsseldijk bij Zalk. Onderweg horen we dat dit niet doorgaat, de navigatie wordt vervolgens ingesteld op een horecabestemming in Heerde. Tevergeefs, ook dit wordt afgeblazen. Dan maar zonder navigatie naar Van der Valk in Emmeloord. Binnen vijf minuten arriveren drie auto’s met alle vrijwilligers op dezelfde plek.
Het was een gezellige dag met opnieuw de bevestiging dat bevlogen mensen veel voor elkaar kunnen krijgen en dat er verschillende wegen naar Rome leiden.
Johan Uitdewilligen